Stilvallen Golfstroom: elk jaar Elfstedentocht?
Als de Golfstroom stilvalt kan het bij ons 5 tot 15 graden kouder worden, het poolijs komt veel zuidelijker te liggen en op het zuidelijk halfrond wordt het nog warmer. Dit is 12.000 jaar geleden bij de opwarming na de laatste ijstijd ook gebeurd.De Golfstroom is een snelle, krachtige warme stroming in de oceaan vanaf de Golf van Mexico naar Noordwest-Europa. Hij vervoert per seconde tot 150 miljoen kubieke meter water, dat is meer dan 100 keer zo veel als alle rivieren in de wereld. De stroom transporteert een hoeveelheid warmte die overeenkomt met de capaciteit van 3.000.000 grote kerncentrales.
Volgens nieuw onderzoek van de Universiteit van Utrecht kan de Golfstroom plotseling tot stilstand komen, wat reusachtige gevolgen heeft. Noordwest-Europa wordt 5 tot 15 graden kouder. Het zuidelijk halfrond, waarvandaan de warmte nu nog door de Golfstroom naar ons komt, wordt veel warmer. Daarnaast zal de zeespiegel bij ons een meter extra stijgen, bovenop de zeespiegelstijging door de klimaatopwarming. In de hele wereld zal het klimaat extreem veranderen. Wanneer dit kantelpunt van de Golfstroom bereikt wordt is niet duidelijk: het kan al volgend jaar of pas volgende eeuw zover zijn. De Golfstroom is wel iets minder sterk geworden, maar voorlopig merken we daar niets van.
Aanvulling 26 augustus 2025: Volgens een nieuwe studie van een groep Nederlandse klimaatwetenschappers zal de Golfstroom rond 2060 instorten, als de opwarming 2,5 graden bereikt.
Kleine IJstijd
Nederland ligt op dezelfde geografische breedte als Canada en zou dan ook hetzelfde klimaat krijgen. Ieder jaar een Elfstedentocht? Als er veel sneeuw valt zoals in Canada, zit dat er niet in. De (aller?)laatste Elfstedentocht was in 1997, alweer 27 jaar geleden.
Als de Golfstroom stilvalt wordt het in ieder geval aanzienlijk kouder dan in de Kleine IJstijd van de 17e eeuw. De Kleine IJstijd is overigens deels door de mens veroorzaakt. Door de komst van de Europeanen naar Amerika stierven zo’n 55 miljoen indianen door oorlog, ziekte en dwangarbeid. Daardoor veranderde al hun landbouwgrond in woeste grond, er ontstonden bossen die zoveel CO2 opnamen dat de temperatuur op Aarde licht daalde.
Het verbaast mij iedere keer weer dat er hele groepen wetenschappers werken aan machines die CO2 opnemen. Die ‘machines’ bestaan allang: dat zijn dus de bossen! We moeten geen machines bouwen, maar bossen planten.
Smeltend ijs veroorzaakt bosbranden
Straalstromen Smeltend ijs in het noordpoolgebied veroorzaakt bosbranden in het westen van Amerika. Dat zit zo: ijs weerkaatst het zonlicht, dus hoe minder ijs, hoe meer de oceaan opwarmt. Een warmere oceaan verwarmt de lucht erboven en verandert daarmee de weerspatronen. Die kracht is zo sterk, dat de straalstroom (een zeer sterke windstroom op grote hoogte) over Noord-Amerika verplaatst wordt. Dat leidt tot heet, droog weer in de herfst boven het westen van Amerika. De droogte en de hitte leiden vervolgens tot grote bosbranden in het westen van de VS, zoals we de laatste jaren steeds weer zien. Wetenschappers denken dat dat nog veel erger wordt, naarmate er meer poolijs smelt.
Smeltend ijs veroorzaakt ook een snel stijgende zeespiegel aan de kust van Texas. Daardoor worden miljoenen mensen bedreigd door overstromingen. De zeespiegel stijgt niet overal even veel, dat komt voor een deel door de oceaanstromingen en de kustvorm. De ijsplaat van West-Antarctica is reusachtig en als die volledig smelt dan stijgt de zeespiegel met drie meter. Smeltend ijs verandert de oceaanstromingen door de sterke instroming van zoet water. Eén van de veranderingen is dat de oceaanstroming van Antarctica naar Texas sterker wordt.
Het smeltende ijs veroorzaakt ook dode walvissen. Smeltend ijs van Groenland beïnvloedt de oceaanstromingen in het noorden van de Atlantische Oceaan. Daardoor is de watertemperatuur in de Golf van Maine, in het noordoosten van de VS, met 4 tot 7 graden gestegen. Plankton kan in warmer water niet overleven en dus zwemmen de walvissen verder naar het noorden, op zoek naar plankton. En daar worden ze gedood door botsingen met schepen of door visnetten.
Smeltend ijs ook van gletsjers
In Nepal veroorzaakt smeltend ijs van gletsjers overstromingen. Aan de voet van de smeltende gletsjers ontstaan vaak grote meren met smeltwater, die door een dam van de terugtrekkende eindmorene worden opgestuwd. Als die dam breekt, stort het water in het dal en spoelt hele dorpen weg. Meer dan 15 miljoen mensen worden wereldwijd bedreigd door overstroming vanuit gletsjermeren.
Deze vier voorbeelden van wat smeltend ijs veroorzaakt zijn samengevat in deze fraaie animatie met kwis.
Zeespiegel stijgt 3 meter in 2100
Temperatuurstijging steden in 2050 De Nederlandse zeespiegel kan volgens onderzoekers van waterkundig instituut Deltares in 2100 met één tot twee meter zijn gestegen als de aarde maximaal 2 graden opwarmt. Is de opwarming twee keer zo groot, dan kan de Noordzeespiegel tot drie meter stijgen in 2100 en een eeuw later tot acht meter. Bij het huidige wereldwijde beleid is de verwachte opwarming 3 tot 5 graden.
Voor de toekomst van Nederland is het cruciaal dat het klimaatakkoord van Parijs gehaald wordt, schrijft Deltacommissaris Wim Kuijken. Als dat niet lukt, is de situatie volgens hem alarmerend. “Dit rapport laat zien hoe ongelofelijk belangrijk het is dat de Parijse afspraken, om de opwarming te beperken tot onder de 2 graden, gehaald worden.”
Vooralsnog houdt Nederland zich niet aan het akkoord van Parijs en Trump stapt uit (America First). Formeel hebben Rusland en India toegestemd, maar in de praktijk zijn dat de grootste vervuilers. Veel Russen zijn juist blij met de klimaatverandering. In hun koude land wordt het warmer, de zeevaartroute van de Noordoost passage is nu al deels ijsvrij. Olie en gas in de poolgebieden kan makkelijker gewonnen worden, wat een hoop geld oplevert.
Nog voor het in werking treden van het Akkoord was er twijfel gerezen of de doelstellingen van Parijs, zelfs bij toepassing, zouden volstaan om de opwarming tot 1,5° of 2 °C te beperken.
Zeespiegelstijging: Welke provincies geven we op?
Onderzoeker Geert van der Meulen (TU Delft) stelt de vraag: Welke provincies gaan we opgeven als de zeespiegel zoveel meters stijgt? Daar komt nog bij dat de veenbodem verder daalt door inklinking. Er komt een moment dat Nederland een deel van het land zal moeten opgeven of dat de natuur die beslissing met een watersnoodramp vóór is. Is het wel zo verstandig om zo veel te investeren in de Randstad, als die het ergst bedreigd is?
Kaart van Nederland na 3 meter zeespiegelstijging (stijging instelbaar op kaart)
Kiribati eerste land dat onder water verdwijnt
Kiribati zal volgens verschillende wetenschappelijke onderzoeken het eerste land ter wereld worden dat als gevolg van klimaatverandering en de stijgende zeespiegel volledig onder water zal verdwijnen. De verwachting is dat Kiribati over 30 tot 40 jaar onbewoonbaar zal zijn en rond 2100 volledig onder water zal staan. In de reportage, uitgezonden op National Geographic, zien we mensen vechten tegen het water door muren rond hun huizen te bouwen. De stenen op het strand zijn al allemaal gebruikt voor de muren, nu bouwen ze verder met koraal. Met mangrove aanplantingen proberen ze het zand vast te houden, maar het is vechten tegen de bierkaai. Deze mensen stoten bijna geen CO2 uit, maar lijden er het meest onder.
Nagekomen bericht van 23 september 2022 bij de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties: “Dit is hoe een atol eiland sterft”, sprak premier Kausea Natano van het eilandenrijk Tuvalu, “Dit is hoe onze eilanden ophouden te bestaan.” Tuvalu en de Marshalleilanden hebben de Rising Nations Initiative opgericht, een globale samenwerking om de soevereiniteit, het erfgoed en de rechten van Pacifische atol eiland naties te behouden. Zij worden in hun naakte bestaan bedreigd door klimaatverandering.
Kiribati, een verloren paradijsKiribati is een eilandrepubliek midden in de Grote Oceaan. Het bestaat uit drie uitgestrekte eilandengroepen van 33 zeer laaggelegen atollen en een rifeiland. Het grootste deel ligt lager dan 2 meter. De bevolking bestaat uit ca. 110.000 inwoners, die hoofdzakelijk op de Gilberteilanden wonen. De president van Kiribati heeft zijn bevolking opgeroepen om Kiribati te verlaten voor het te laat is. Hij heeft Nieuw-Zeeland opgeroepen om alle inwoners te bestempelen als klimaatvluchtelingen, iets dat Nieuw-Zeeland heeft geweigerd. De regering van Kiribati heeft op Fiji land gekocht, om in een noodgeval daar naar toe te kunnen evacueren. Klimaatvluchtelingen hebben in toekomst mogelijk recht op asiel, na een uitspraak van de VN-mensenrechtencommissie. Het ging om een zaak die een inwoner van Kiribati had aangespannen tegen Nieuw-Zeeland.
Andere landen die onder water zullen verdwijnen
Als de Golfstroom stilvalt kan het bij ons 5 tot 15 graden kouder worden, het poolijs komt veel zuidelijker te liggen en op het zuidelijk halfrond wordt het nog warmer. Dit is 12.000 jaar geleden bij de opwarming na de laatste ijstijd ook gebeurd.
